Pamiętasz swoją ulubioną bajkę z dzieciństwa? Ja swoją pamiętam bardzo dobrze. Jej główna bohaterka była mi bliska. To miłe wspomnienia, ale dzisiaj nie chodzi mi tylko o wspominanie. Analiza Twojej bajki pozwoli Ci zajrzeć w głąb siebie, a dokładniej: pomoże Ci przyjrzeć się Twojemu skryptowi. Skrypt to nasz nieuświadomiony plan na życie (co już pewnie wiesz, bo Analiza Transakcyjna poświęca mu wiele uwagi). A bajka pozwala do niego zajrzeć. Zobaczyć, co jest jego treścią i zrozumieć jak wpływa ona na nasze funkcjonowanie – nas teraz, dorosłych już ludzi.

To jak, zaglądasz?

Weź kartkę i zanotuj odpowiedzi na poniższe pytania. To ważne, diabeł tkwi w szczegółach! Jeśli nie lubisz pisać, nagraj swoje odpowiedzi i odsłuchaj później przy analizie. Gotowe? To zaczynamy. Przypomnij sobie swoją ulubioną bajkę z dzieciństwa. Zapisz tytuł, jeśli go pamiętasz, a jeśli Ci uleciał, to opisz krótko swoją bajkę.

Przechodzimy do szczegółów. Opisz swoją bajkę możliwie szczegółowo w odpowiedzi na poniższe pytania. Koncentruj się przede wszystkim na własnych odczuciach i interpretacji. To znacznie ważniejsze niż konkretne fakty. Nie szperaj w Internecie w poszukiwaniu odpowiedzi, tylko zapisz to, co pamiętasz.

1. Opisz miejsce, w którym toczy się bajka. Czy to rzeczywisty świat, czy też może jakaś baśniowa kraina? Jaki jest? Fascynujący, przyjacielski, a może nieco straszny lub wręcz wrogi?

2. Opisz krótko głównego bohatera Twojej bajki. Czy to jest człowiek, zwierzę, a może przedmiot lub symbol? Czy posiada jakąś specjalną moc?

3. Jakie inne postacie występują w tej bajcie? Kim są? Jaka jest ich rola w życiu Twojego bohatera?

4. Jaki cel ma bohater Twojej bajki? Co chce osiągnąć?

5. Jakie zadania musi wykonać Twój bohater, aby osiągnąć swój cel? Co i jak musi zrobić?

6. Jaki musi być bohater, żeby wykonać to zadanie? O czym musi pamiętać i jak działać, aby było to możliwe?

7. Czy w bajce występuje jakaś czarna magia lub złe moce? Z czym jest związana?

8. Jakie przeszkody musi pokonywać Twój bohater? Co jest utrudniane? Co uniemożliwiają lub ograniczają przeszkody?

9. Kto lub co pomaga mu wykonać zadanie i pokonać trudności? Co jest szczególnie wzmacniane? Co ułatwiają pomocnicy?

10. Kim są przyjaciele Twojego bohatera?

11. Kim są wrogowie Twojego bohatera?

12. Jakie dobre, magiczne moce i obiekty występują w bajce? Co umożliwiają?

13. Jakie emocje i uczucia towarzyszyły bohaterowi Twojej bajki? Takie, które wyrażał lub też wydaje Ci się, że prawdopodobnie odczuwał.

14. Czy bohater osiągnął swój cel? Jeśli nie: jak mógł to zrobić? Jeśli tak: jak mógł to zrobić inaczej?

15. Jak sobie wyobrażasz życie Twojego bohatera po zakończeniu bajki? Co się wydarzyło dalej? Jakie były kolejne lata? Jak długo żył i w jaki sposób umarł?

Jeszcze tylko drobna uwaga: To, czego nie pamiętasz, także ma znaczenie. Jeśli masz zatem ochotę, poczytaj teraz trochę o swojej bajcie. Czy umknęły Ci jakieś szczegóły? A może jakieś postacie zniknęły z Twojej opowieści? Kim były, co je charakteryzowało? Czy aby nie to, czego nie akceptujesz w sobie, innych lub życiu? 🙂

Masz zatem Twoją opowieść. Zobacz teraz jak odkrywa ona Twój skrypt, a zatem nieuświadomiony przekaz, który realizujesz w swoim życiu. Może pomyślisz, że to niemożliwe, aby bajka mówiła coś więcej o Tobie. W końcu prawdopodobnie wybrały ją setki, jeśli nie miliony innych dzieci. To prawda. Kluczowe jest jednak to, jak Ty tę bajkę interpretujesz. Podejrzewam, że zdziwiłoby Cię jak inni opowiadają o tej samej bajce. W tym właśnie tkwi sedno. Nie tyle w samej bajcie, ale w tym, jak ją opowiadasz. Czasem jednak sam wybór bajki także jest znaczący.

Już jako dzieci wybieramy określoną bajkę, w której utożsamiamy się z bohaterem właśnie dlatego, że interpretujemy ją w jakiś sposób, najczęściej na nieświadomym poziomie. Bajka pozwala nam w dziecięcy sposób wyrazić siebie i swoją historię, a jej echo jest z nami także w dorosłości. Przyjrzyj się zatem swojej interpretacji:

1. Miejsce, w którym toczy się akcja, to niejako dekoracja Twojego życia. Gdzie je toczysz? W futurystycznej przyszłości, a może w ciemnym lesie? Czy to przyjemne miejsce, czy też może raczej straszne? Dokończ zdanie: Postrzegam swoją rzeczywistość jak (tu wstaw miejsce z bajki) w taki sposób, że… Co Ci to mówi o tym jak postrzegasz swoją rzeczywistość?

2. Twój bohater określa Twoją tożsamość. To jaki jest, jak go widzisz, to historia o Tobie. Za co go lubisz, a co Cię w nim denerwuje lub smuci? A jak to jest u Ciebie z tymi cechami?

3. Inne postacie to ważne dla nas figury – nierzadko projekcja rodziców. Pokazują, w jakich rolach obsadzasz ludzi, gdy wchodzisz w nowe środowisko. Poobserwuj czy nieświadomie nie poszukujesz w swoim otoczeniu zbliżonych ról. Może w nowej grupie podświadomie szukasz księcia, który będzie Cię bronił lub złej macochy, która będzie przeszkadzała w realizacji marzeń?

4. Cel bohatera wskazuje na Twoją decyzję skryptową o tym, do czego zmierzasz i jak to ma wyglądać. Co jest kluczowe dla bohatera? O co walczy? A Ty? Jaki jest sens Twojego życia? Jak przejawia się on w celu Twojego bohatera?

5. Zadania bohatera pomagają odkryć tzw. programy rodzicielskie, tj. przekazy od ważnych figur (zwykle rodziców) o tym, jak należy działać i co trzeba robić, aby dobrze przeżyć życie. Jak działania Twojego bohatera wpisują się w to, co Ty sądzisz o tym, jak należy funkcjonować? Jak to się ma do tego, co mówili lub nawet bez słów przekazywali Twoi rodzice?

6. To, jaki musi być Twój bohater, wskazuje na drivery, a zatem pewnego rodzaju przymusy, którym się poddajesz mając nadzieję na zachowanie tym samym pozytywnego obrazu siebie. Jest pięć głównych driverów:

• Bądź doskonały – przymus perfekcjonizmu; pan doskonały / pani idealna (więcej tutaj: Driver: Bądź doskonały – analiza);
• Bądź silny – przymus wytrzymania mimo wszystko; cyborg, pani niewzruszona (więcej tutaj: Driver: Bądź silny – analiza);
• Staraj się – przymus nieustannego działania, wysilania się ponad miarę (więcej tutaj: Driver: Staraj się – analiza);
• Sprawiaj przyjemność – przymus stawiania innych na pierwszym miejscu, dbania o innych (więcej tutaj: Driver: Sprawiaj przyjemność – analiza);
• Spiesz się – przymus szybkiego działania, nieustannego bycia w ruchu i akcji (więcej tutaj: Driver: Spiesz się – analiza).
  W jakimś stopniu każdy z nas doświadcza każdego z nich, ale niektóre są bardziej charakterystyczne i w znacznie większym stopniu na nas wpływają. Poobserwuj, który z nich jest kluczowy w Twoim zachowaniu. W jaki sposób zachowanie Twojego bohatera na niego wskazuje? Jak się przejawia w Twoim życiu?

7. Zła moc czy też czarna magia wyobraża ważną postać, która wprowadziła jakiś istotny zakaz (w rozumieniu Analizy Transakcyjnej). O zakazach za chwilę, a tymczasem pomyśl, kogo z twojego życia wyobraża ta zła moc lub postać. Z kim Ci się kojarzy z czasów Twojego dzieciństwa?

8. Przeszkody dotyczą zakazów skryptowych. Zakaz w rozumieniu AT to negatywny przekaz otrzymany od ważnej osoby – zabrania on dostępu do swobodnego działania, myślenia lub czucia w jakimś zakresie, np. nie czuj złości, nie myśl, nie odnieś sukcesu. Poobserwuj co ograniczała ta zła moc w bajce i jak się to wiąże z Twoim życiem. Na co nie było przyzwolenia w Twoim przypadku?
   O zakazach i przyzwoleniach poczytasz więcej w tym wpisie: zakazy i przyzwolenia.

9. Ułatwienia czy też pomocnicy wskazują na przyzwolenia. Przyzwolenie w ujęciu AT to pozytywny przekaz otrzymany od ważnej osoby – w przeciwieństwie do zakazu umożliwia on dostęp do Twoich zasobów i jest wspierający. Mówi o tym, co możesz robić, aby żyć w pełni, świadomie i w zgodzie ze sobą. Na co więc ma przyzwolenie bohater Twojej bajki? A Ty? Do jakich zasobów masz swobodny dostęp?

10. Opisując przyjaciół Twojego bohatera opisujesz Twoich własnych przyjaciół. Jak ich postrzegasz? Jakie macie relacje? W jaki sposób postacie z bajki oddają Twoje relacje z bliskimi osobami w Twoim życiu?

11. A to jest opis Twoich nieprzyjaciół. Kim są? Jak ich widzisz? W jaki sposób Ci zagrażają? Pooglądaj jak to oddaje Twoje realne relacje. Jak postrzegasz swoich nieprzyjaciół? Dlaczego nie są Ci przychyli i co powodują ich działania? Jakie widzisz podobieństwa do bajkowych postaci?

12. Ta magiczna, dobra moc mówi o Twoim dostępnym, ale nieużywanym zasobie lub o możliwej nowej decyzji. Co umożliwia dobra magia? Do czego daje Ci dostęp? To podświadome wyobrażenie Twoich ukrytych zasobów.
    Uwaga: jeśli w bajce nie było takiego wątku nie oznacza to, że ich nie masz. Po prostu w tej historii się nie ujawniły.

13. Emocje, które przypisujesz swojemu bohaterowi, są Ci prawdopodobnie doskonale znane, bo często ich doświadczasz. Możliwe, że są to uczucia pasożytnicze, tj. emocje, które zastępują inne, adekwatne w danym momencie.
    O emocjach pasożytniczych i autentycznych poczytasz więcej w tym wpisie: Czy emocje, które odczuwasz są autentyczne?

14. To, jak Twój bohater mógł osiągnąć cel (w ogóle lub inaczej), mówi o nowych opcjach. Wskazuje na możliwą nową decyzję, którą możesz podjąć wykorzystując zasoby dorosłego, zbudowane od czasu dzieciństwa. Nie musisz prowadzić tej samej historii. Masz możliwość wpływać na nią aktywnie i ta część opowieści jest właśnie o tym. Jak inaczej mógłby zadziałać Twój bohater, aby zrealizować swój cel? W jaki sposób może Cię to zainspirować do działania w realnym życiu?

15. W jaki sposób kontynuacja scenariusza bajki opowiada o tym, jak Ty żyjesz i dokąd zmierzasz? Jak widzisz swoje dalsze życie i moment śmierci? Czy planujesz wieść długie i spełnione życie, czy też widzisz je w czarnych barwach? A może nie masz jeszcze decyzji i zakończenie jest otwarte? Analiza Transakcyjna definiuje typy skryptu: pozytywny, negatywny lub z otwartym zakończeniem. To jest Twoja decyzja o tym, jak chcesz przeżyć życie.

I jak? Na ile spojrzenie na Twoje życie i decyzje przez pryzmat bajki pomogły Ci odkryć Twój własny skrypt i nieświadome treści? Jeśli nie masz jasności, być może warto wykonać to ćwiczenie z kimś bliskim i jednocześnie uważnym, kto życzliwie poprowadzi Cię w interpretacji bajki. Pokaże Ci on obszary, których nie chcesz widzieć. Analiza bajki jest ciekawym wstępem do dalszej pracy rozwojowej – pozwala pooglądać przekonania o sobie, innych i świecie. Stanowią one sedno naszego skryptu – naszej decyzji o tym, jak chcemy przeżyć życie. A o tym, jak to robimy, aby sobie potwierdzić i utrwalić te przekonania możesz przeczytać w tym wpisie: Czy znasz swoją opowieść o świecie?

Ćwiczenie zaczerpnęłam z warsztatu „Script: boundaries, meeting, identity. LIFE SCRIPT and my favorite fairy tale”, który prowadziły praktyczki AT z Ukrainy: Katerina Bulhakova i Natalia Isaieva w ramach Międzynarodowej Konferencji AT w Berlinie (2017). Elementem tego warsztatu było też pokazanie, jak na bazie opowieści z bajki, pracować dalej z ciałem na niewerbalnym poziomie. Fascynujące i poruszające doświadczenie. To już jednak temat na zupełnie inny wpis 🙂 No dobra, uchylę rąbka tajemnicy. Jeśli jesteście ciekawi to zerknijcie na ten wpis (uprzedzam, że English only).

Bibliografia:
Bulhakova K., Isaieva N. (2017). Scrpit: boundaries, meeting, identity. LIFE SCRIPT and my favorite fairy tale – warsztat. 27.07.2017, Berlin.