Na pierwszy rzut oka żywiołowy, aktywny, spontaniczny i nieustannie w biegu. Załatwia miliony spraw naraz, zwykle na ostatnią chwilę. Często sprawia wrażenie, jakby musiał natychmiast wyjść załatwić inne ważne sprawy. Trudno mu usiedzieć w miejscu. Entuzjastycznie podchodzi do nowych znajomości i ma wielu przyjaciół. Tak najczęściej widzimy człowieka, którego dominującym driverem jest Spiesz się. Co jednak kryje się głębiej?

Mavis Klein, psychoterapeutka i analityk transakcyjny w swoich książkach dokonuje dogłębnej analizy driverów, omawiając je począwszy od przyczyn wczesnodziecięcych, przez cel, przejawy, zasoby i koszty, aż po manifestację w wersji ekstremalnej (patologicznej). Wpis ten w całości poświęcam omówieniu drivera Spiesz się w oparciu o jej wnioski.

Osoby preferujące skrótową formę prezentacji wniosków zapraszam do zerknięcia na tabelkę zamieszczoną pod koniec wpisu.

Opis zachowania

Dostrzegana na pierwszy rzut oka aktywność, spontaniczność i pozytywne usposobienie do innych to jednak pewna fasada. Pod nią kryje się strach przed życiem, które jest postrzegane jako przerażające. Ciągła aktywność pozwala nie mieć czasu na myślenie o tym. Driver Spiesz się jest bowiem obroną przed strachem przed życiem. Osoba, którą cechuje, zakłada, że świat jest generalnie wrogi. Trudno jej uzyskać stan zaspokojenia i satysfakcji. Poszukuje ponadczasowej i bezwarunkowej miłości z nadzieją, że zaprzeczy ona bólowi istnienia, co prowadzi do nieuchronnych, nieustannych porażek w tym zakresie. W efekcie staje się podejrzliwa i nieufna w stosunku do innych ludzi.

Osoby te widzą miłość jako coś, co zostanie zabrane po krótkim czasie, podczas gdy ból po tym będzie tak duży, że lepiej w ogóle nie przyjmować miłości, niż płacić tę cenę. W związku z tym idą przez życie realizując skrypt „bez miłości”, jednocześnie łaknąc miłości i pozytywnej uwagi innych. Deklarują także, że to właśnie miłości pragną, jednak paradoksalnie zachowują się tak, aby ostatecznie zostać odtrąconym przez innych. Finalnie udowadniają tym sobie, że nie ma bezwarunkowej miłości, której pragną. Często osoby te są wówczas nienawistne względem osób, które nie dają im tego, czego chcą.

Nie lubią być sami, a jednak gdy są w towarzystwie, wydaje się, że woleliby być gdzieś indziej. Trudno im usiedzieć spokojnie, często stukają palcami w blat, marszczą brwi, jakby nie rozumieli co ktoś do nich mówi. Osoby te są w biegu przez całe swoje życie. Zdają się dbać o to, aby nie mieć czasu na sen. Walczą o wszystko, ale finalnie kończą z niczym.

Osoby o tym driverze często używają słów: „pospiesz się”, „czas”, „szybko”, „niepokój”, „energia”, „zmęczenie”, „bez sensu”. Zwykle mówią „ja”, a nie „my”. Ich ton głosu jest nawołujący, żądający, ale także szybki i urywany (staccato). Mówią szybko i często przerywają innym. Są niecierpliwi, niespokojni. Często piją za dużo alkoholu i w ryzykowny, brawurowy sposób prowadzą samochód, uprawiają sporty ekstremalne.

Kiedy osoba o tym driverze pogodzi się z tym, że nie osiągnie bezwarunkowej, ponadczasowej miłości, zacznie widzieć siebie i innych jako generalnie dobrych oraz zdecyduje się cenić warunkową miłość (taką, na którą musi zapracować) może czerpać ze swoich zasobów. Będzie wówczas pozytywną, spontaniczną osobą, która lubi przygodę i żyje pełnią życia.

Zysk

Zasobem, do którego ma dostęp osoba o driverze Spiesz się, jest szybkość działania i efektywność. Konieczna jest szybka modyfikacja planu i improwizacja? Nie ma problemu, lecimy z tematem. Szybkość, gotowość do dostosowania się do zmian, łatwość w nawiązywaniu relacji z innymi, otwartość na przygodę i ekscytujące wyzwania są pewnego rodzaju zyskiem z posiadania tego drivera.

Koszt

Największym kosztem, który płaci osoba o tym driverze, jest dysonans pomiędzy pragnieniem bycia kochanym, a postrzeganiem innych jako osoby wrogie, którym nie można ufać. W efekcie odczuwa niepokój, napięcie, a także przezornie sama nastawia się wrogo względem innych. Dużym ryzykiem są też autodestrukcyjne zachowania: brawurowa jazda samochodem, nadużywanie alkoholu lub narkotyków, uprawianie sportów ekstremalnych zagrażających życiu. Wszystko to związane jest z chciwością i nieumiejętnością odpuszczania, z chęcią doświadczenia wszystkiego szybko i intensywnie.

Geneza

Rozwinięcie się drivera Spiesz się jest związane z doświadczeniem opuszczenia mającym miejsce do 3 roku życia. Dziecko na nieświadomym poziomie przyjmuje, że to jego wina. Zostało odrzucone przez jego wewnętrzne „zło”. Rodzice i świat byliby szczęśliwsi, gdy się nie narodziło.

Typowe jest także występowanie tego drivera u dzieci, które dorastały w rodzinach, w których oczekiwało się, że natychmiast podporządkują się poleceniom matki lub ojca. Nie czuły one przynależności. Atmosfera w tych rodzinach często była napięta, a członkowie rodziny kłócili się i krzyczeli na siebie nawzajem. W domu panował chaos i przerażająca (dla dziecka) nieprzewidywalność. Nikt nie miał czasu, aby zauważać dziecko, a jeśli już miało to miejsce, to raczej były to negatywne sygnały (złość). Dziecko było traktowane przez rodziców bardziej jako obiekt, o który się potykają. Często zachowywali się tak, jakby miało zejść im z drogi i z oczu, tak by nie musieli poświęcać mu uwagi.

Zwykle osoby z tym driverem mają mgliste wspomnienie bycia kochanymi jako dzieci, ale także doświadczenie nagłego, wstrząsającego odrzucenia w okresie między 18 miesiącem a 3 rokiem życia. Powoduje to narastający brak zaufania względem każdej formy miłości, jaka jest im oferowana.

Umiarkowane natężenie drivera Spiesz się jest zauważalne nawet w najszczęśliwszych rodzinach, gdy ma miejsce separacja dziecka od matki / głównego opiekuna, zanim dziecko jest w stanie zrozumieć znaczenie tej rozłąki. Ma to miejsce np. w przypadku hospitalizacji. Znaczenie ma tu nawet stosunkowo krótka rozłąka, np. tydzień w szpitalu bez obecności głównego opiekuna.

W związku: mężczyzna

Mężczyzna o tym driverze jest skoncentrowany na sobie, nieprzewidywalny i spięty. Potrzebuje dojrzałej partnerki, która zapewni mu bezpieczną strukturę w życiu. Może ją przy tym tyranizować z pozycji ofiary, nadmiernie skupiając się na swoich potrzebach. Może sprawiać wrażenie aktywnego seksualnie, co będzie schlebiało partnerce, ale w rzeczywistości seksualność służy do zapewnienia mu emocjonalnego bezpieczeństwa. Nierzadko zdarza się, że ten namiętny kochanek nad ranem znika.

Poszukuje związku z dojrzałą, dobrą kobietą, która będzie mu matkować, pocieszać i uspokajać. Jednocześnie będzie się buntował przeciwko jej próbom kontroli i nałożenia struktury. Będzie to służyło „testowaniu” jej miłości i sprawdzeniu czy rzeczywiście jest bezwarunkowa.

W umiarkowanym natężeniu drivera mężczyzna ten może być stymulującym towarzyszem, który wnosi spontaniczność do relacji. W ekstremalnym natężeniu zwiąże się tylko z kobietą, która ma ekstremalną potrzebę bycia męczennikiem.

W związku: kobieta

Kobieta o tym driverze jest w związku płaczącą, małą dziewczynką. Jest generalnie niezorganizowana, często źle się czuje, gdy przerastają ją codziennie zobowiązania. Szuka partnera, który będzie „dobrym tatusiem”. Zdarza się, że stosuje emocjonalny szantaż, aby spełniał jej życzenia na każde zawołanie.

Nierzadko otwarcie daje wyraz swojej niechęci do seksu, ale toleruje bliskość i przytulanie z nim związane, aby uzyskać poczucie bycia kochaną. Często ukrywa ją jednak, prezentując dużą ochotę i gotowość na zbliżenie, także w wymyślny sposób, aby zdobyć upragnioną bezwarunkową miłość. Odgrywa rolę seksownej kobiety, aby związać partnera ze sobą, ale w rzeczywistości nie widzi seksu jako wyrazu dojrzałej miłości.

W umiarkowanym natężeniu drivera kobieta ta jest powabna i czarująca poprzez trzymanie swojego partnera w napięciu. W ekstremalnym natężeniu potrafi ustanowić relację tylko z partnerem, który ma bardzo niską samoocenę i ukrywa ją przez bycie lojalnym i pobłażliwym względem swojej nadmiernie potrzebującej partnerki.

W roli rodzica

Rodzice o tym driverze wymagają od dzieci miłości. Matki cechuje zwykle zadowolenie z pierwszego roku macierzyństwa, ponieważ potrzeby noworodka interpretują jako miłość. Kiedy jednak dziecko rośnie i zaczyna wyrażać swoją wolę, czuję one się coraz mniej oczarowane macierzyństwem. Dzieci zwykle boją się rodziców o tym driverze, a zwłaszcza ich gwałtownej zmienności. Uczą się mieć niewielkie oczekiwania co do emocjonalnej odpowiedzi ze strony rodziców.

Rodzice ci cieszą się, gdy dzieci stają się coraz mniej zależne od nich i gdy zaczynają żyć własnym życiem. Kiedy jednak dzieci opuszczą już dom oczekują oni, że dzieci będą się regularnie z nimi kontaktować, aby dowiedzieć się co u nich słychać. Sami nie będą jednak przejawiać dużego zainteresowania życiem dzieci. Dzieci są związane z rodzicami przez poczucie obowiązku lub litości, jednak widzą, że nie otrzymają one od rodziców troski i opieki. Muszą jej szukać w innej relacji.

Podejście: jak budować relację

Jeśli jesteś w kontakcie z osobą o tym driverze chwal ją za jej efektywność i ciesz się jej spontanicznością. Zapewniaj ją także, że ma mnóstwo czasu. Nie pozwól, aby zastraszyła Cię swoimi wybuchami i nadmiernymi żądaniami. Zamiast im ulegać, postaw granicę: cicho, ale stanowczo poinformuj, że opuszczasz ją na chwilę, zapewniając jednak, że wrócisz, aby jej wysłuchać i porozmawiać spokojnie i racjonalnie.

Jeśli jesteś w intymnej relacji z tą osobą, prawdopodobnie podoba Ci się, jak bardzo Cię potrzebuje. Uważaj jednak, aby nie trzymać swojego partnera/partnerki w tym stanie dla zaspokojenia własnej potrzeby bezpieczeństwa emocjonalnego. Pozwól sobie naprawdę kochać przez postawienie jasnych granic, zamiast pobłażliwie spełniać jego/jej nadmierne żądania, a także przedstawiaj swoje oczekiwania. Uzyskasz wówczas miłość ofiarowaną nie z desperacji, a z wolnej woli. W prawdziwej miłości jest miejsce na ustanawianie granic, które pozwalają drugiej osobie wzrastać w autonomii i pozytywnie rozumianej samowystarczalności.

Przekonaj ją/jego o wewnętrznej wartości życia.

Możliwość zmiany

Aby czerpać z korzyści i minimalizować koszty, które daje driver, osoba, którą cechuje, musi nauczyć się kochać życie i chcieć zasłużyć na miłość, której pragnie. Bezwarunkowa miłość jest czymś, co dzieci otrzymują od rodziców. Nie da się tego nadrobić w dorosłym życiu.

Pomocne mogą być wybory, które w jakiś sposób legitymizują kluczową pozycję „outsidera”, np. życie pod miastem, tak aby dojeżdżać do pracy. Idealnie, jeśli praca lub inna życiowa aktywność pozwoli na bycie w ruchu.

Ponad wszystko jednak, osoba o tym driverze, musi nauczyć się zatrzymywać od czasu do czasu. Usiąść, spokojnie pomyśleć i nie podejmować działań, dopóki ich uważnie nie zaplanuje. Pomoże to uporządkować chaos. Pomocne mogą być listy rzeczy do zrobienia i generalnie wprowadzenie nieco struktury do codziennego życia.

Równie ważne dla osoby o tym driverze jest nauczenie się, że inni ludzie także mają swoje potrzeby, które chcą realizować. Warto dać im czas i przestrzeń na nie, bez oczekiwania, że powinni się dostosować, a także wchodzić w interakcje z pozytywnym nastawieniem, zamiast nieufności i podejrzliwości.

Podsumowanie informacji o driverze Spiesz się (za Mavis Klein):

Osobiście zastanawiam się czy w niektórych aspektach Mavis Klein nie wyciąga zbyt daleko idących wniosków. Tworzy jednak spójny opis stylu funkcjonowania i jego przyczyn. Jeśli jesteście zainteresowani pogłębieniem tego tematu, odsyłam do jej publikacji.

Jeśli zainteresował Cię ten wpis, zerknij na opis pozostałych driverów:
– Driver: Bądź doskonały – analiza;
– Driver: Bądź silny – analiza;
– Driver: Sprawiaj przyjemność – analiza;
– Driver: Staraj się – analiza.

Zobacz też jak rozpoznać driver w 15 minut oraz czego możesz dowiedzieć się o modelu strukturalnym w oparciu o driver: Stany Ja a drivery – model strukturalny.

Bibliografia:
Klein, M. (2013). Intimate Relationships: Pain and Joy. Winchester / Washington: Psyche Books