W jaki sposób driver utrudnia nam osiągnięcie sukcesu i satysfakcji? Na którym etapie realizacji projektu znajdują się blokady i jak z nimi pracować? Wiedza ta jest szczególnie ważna dla terapeutów i coachów pracujących z klientem nad osiągnięciem jego celów.

Zakaz „Niech ci się nie uda” (z ang. „Don’t succeed”) jest jednym z najpowszechniej występujących. Utrudnia on danie sobie przez klienta przyzwolenia na sukces, przez co blokuje skuteczność jego terapii czy coachingu. Zakaz ten przejawia się w różnych formach, stąd warto znać możliwe miejsca blokady, które z kolei są ściśle związane z przejawianymi przekonaniami driverowymi.

Gysa Jaoui w swoim artykule „Etapy sukcesu” (z ang. „Stages for success”) wyróżnia cztery etapy na drodze do sukcesu: projekt, wdrożenie (realizację), sukces i satysfakcję z sukcesu. Przejście przez ten proces uwalnia energię, która następnie jest wykorzystywana do efektywnego rozpoczęcia nowego projektu. Jaoui nazywa to pętlą sukcesu (z ang. „achievement loop”). Blokada energii może wystąpić na każdym z czterech etapów, co jest związane z driverami oraz charakterystycznymi dla nich adaptacjami osobowości. Wpis ten w całości poświęcam wnioskom ww. autorki odnośnie korelacji drivera i blokad w osiąganiu sukcesów i satysfakcji z nich. Oryginalny artykuł z 1988 r. dotyczy zaleceń dla terapeutów. Obejmują one w większości pracę na aktualnej sytuacji i dalszych planach, stąd tam gdzie nie zachodzi konieczność odwołania się do przeszłości i głębszych procesów, zalecenia te mogą być z powodzeniem stosowane także przez coachów w procesie coachingu.

Pętla sukcesu: (1) PROJEKT -> (2) WDROŻENIE -> (3) SUKCES -> (4) SATYSFAKCJA -> (1) NOWY PROJEKT -> (…)

Driver Sprawiaj przyjemność
Powiązana adaptacja: histrioniczna (Entuzjastyczny przesadzający; Feeler)
Etap blokady: (1) PROJEKT

Osoba o tym driverze generalnie ma przyzwolenie na osiągnięcie sukcesu, jednak trudność dotyczy w jej przypadku samego projektu – nie decyduje się ona na realizację własnych projektów, a raczej przyłącza się do projektów innych osób. Do pętli wchodzi zatem od razu na etapie wdrożenia. Sprawianie przyjemności innym jest związane z zablokowaniem wyrażania własnych potrzeb i oczekiwań. Zakaz „Niech ci się nie uda” przyjmuje tutaj formę „Nie miej własnego planu, a zatem nie miej świadomości co rzeczywiście chcesz osiągnąć”. Co więcej, osoba ta stara się zadowolić innych, w tym terapeutę, przez działanie w sposób, jakiego się od niej oczekuje. Pierwsze sukcesy własnych projektów mogą być zatem złudne – ukrytym celem będzie bowiem sprawienie przyjemności terapeucie. Wskazówką będzie występująca nadadaptacja i intensywne poszukiwanie głasków (nagradzania) za ukończenie projektu, a także szybko powracające poczucie braku satysfakcji (uczucie rakietowe), pomimo osiągnięcia pozornego sukcesu.

Interwencja terapeuty obejmuje połączenie wsparcia i konfrontowania. Terapeuta dąży do wsparcia klienta w poradzeniu sobie z frustracją, której doświadcza on ze względu na brak oczekiwanych nagród (głasków) po realizacji cudzego projektu, a jednocześnie wspiera klienta w zdefiniowaniu własnego projektu. Ważniejsza od pracy nad zakazem „Niech ci się nie uda” jest w przypadku tego klienta praca nad zakazem „Nie bądź sobą”, stąd kontrakt powinien dotyczyć rozpoznania przez klienta własnych potrzeb.

Driver Bądź silny
Powiązana adaptacja: schizoidalna (Kreatywny marzyciel; Dreamer)
Etap blokady: (2) WDROŻENIE

Osoba o tym driverze fantazjuje o realizacji projektów, ale nie realizuje ich w rzeczywistości. Może nawet nie wspominać nikomu o swoich planach, a jednak mimo to nieustannie o nich myśleć. Jest to związane z posiadanym przez nią doświadczeniem dyskredytowania jej pomysłów i planów, kpienia z nich czy też traktowania ich niepoważnie. W efekcie osoba ta podejmuje decyzję, aby nie ujawniać swoich projektów oraz aby marzyć o ich realizacji bez podejmowania ryzyka ich rzeczywistego wdrażania. U podłoża leży obawa, że rodzice mogli mieć rację co do tego, że nie jest ona zdolna zrealizować projektu, który dyskredytowali.

Interwencja terapeuty obejmuje uruchomienie Rodzica Opiekuńczego terapeuty oraz skonfrontowanie pomysłu klienta z jego Dorosłym. Na pierwszym etapie niezwykle ważne jest, aby terapeuta z autentycznym entuzjazmem wspierał klienta w wyrażaniu swojego planu, unikając jednocześnie krytyki, także w formie żartów czy ironii. Zapewni to poczucie bezpieczeństwa Dziecku klienta, który będzie mógł z tego stanu Ja ponownie zaangażować pozytywną energię. Początkowo będzie to trudny proces, ponieważ klient będzie miał tendencję do niekonkretnych odpowiedzi, aby obronić swój pomysł przed krytyką. Może też oczekiwać, że terapia i terapeuta magicznie pomogą mu znaleźć energię do działania. Kolejnym etapem jest skonfrontowanie projektu z rzeczywistością poprzez uruchomienie Dorosłego klienta.

Driver Staraj się
Powiązana adaptacja: bierno-agresywna (Żartobliwy opozycjonista; Funster)
Etap blokady: (3) SUKCES

Osoba o tym driverze planuje projekt, określa rozsądny cel, wdraża działanie i bezskutecznie stara się dążyć do osiągnięcia sukcesu – coś staje jej na przeszkodzie. Może też starać się ponad miarę, inwestować ogromną energię i finalnie niemal osiągnąć swój cel, ale nie w pełni. Zdarza się też, że osoba ta realizuje w końcu nieco inny, mniej ambitny cel, przez co czuje się rozczarowana. Jest to związane z wewnętrzną, często nieuświadomioną decyzją, że jej się nie uda. Gysa Jaoui pisze, że często dzieje się tak w wyniku presji ze strony rodziców i jednoczesnego oporu dziecka przed realizacją narzuconych przez nich planów: dziecko stara się, ale nie osiąga celu, co jest wyrazem biernego oporu. Mavis Klein wskazuje jednak, że blokada w osiągnięciu sukcesu jest związana z konfliktem z rodzicem tej samej płci, z którym dziecko walczy, ale tak, aby nie wygrać. Stara się bardzo, ponieważ przegrana oznacza przyznanie rodzicowi racji, nie osiąga jednak celu, ponieważ wygrana oznacza pokonanie rodzica, co rodzi silną obawę o odrzucenie przez niego.

Interwencja terapeuty obejmuje pomoc w uświadomieniu sobie przez klienta, że to on sam i tylko on musi być zainteresowany osiągnięciem sukcesu. Terapeuta powinien unikać kontraktów na zmianę zachowania czy zmianę społeczną. Projekt musi być własnym przedsięwzięciem klienta, a terapeuta nie powinien być stroną zaangażowaną w ten system. Jego rolą jest pomóc klientowi tak, aby dał on sobie przyzwolenie na samodzielne myślenie.

Driver Bądź doskonały
Powiązana adaptacja: obsesyjno-kompulsywna (Odpowiedzialny pracoholik; Thinker)
Etap blokady: (4) SATYSFAKCJA

Osoba o tym driverze nie potrafi celebrować sukcesu. Gdy tylko osiągnie swój cel wyznacza sobie od razu następny, często bardziej ambitny. Zakaz „Niech ci się nie uda” przyjmuje dla tej osoby formę „Stać cię na więcej”. W efekcie osoba ta ma osiągnięcia, które jej nie cieszą i natychmiast przystępuje do realizacji kolejnych, o których myśli w kategoriach wyzwania, dopóki ich nie osiągnie – wówczas stają się one nową podstawą, z której należy osiągać kolejne cele. Managerowie, których cechuje ten driver, często pomijają celebrowanie sukcesu i zwykle nie rezerwują na to czasu. Gdy tylko prowadzony przez nich zespół kończy projekt podsumowują realizację i rozdzielają nowe zadania. Jest to zwykle bardzo demotywujące dla pracowników. Postawa ta jest związana z brakiem entuzjazmu i zachęty ze strony rodziców, którzy choć szczerze interesują się osiągnięciami dziecka, nie wyrażają jednak swojej satysfakcji względem osiągnięć dziecka, a raczej ze swojego stanu Ja-Dziecko dopingują je do kolejnych osiągnieć, dla których poprzeczka ustawiana jest coraz wyżej.

Interwencja terapeuty obejmuje pomoc klientowi tak, aby dał on sobie przyzwolenie na odczuwanie satysfakcji z osiągnieć. W przypadku klienta z tym driverem sprawdza się przedstawienie modelu i wyjaśnienie mechanizmu, ponieważ osoba ta inwestuje dużą ilość energii w myślenie i szukanie logicznych powiązań. Szybko zauważa jak wygląda ten mechanizm w jej przypadku. Pierwszym zadaniem dla niej jest celebrowanie osiągnięć. Tutaj zachodzi ciekawy proces: osoba ta ma naturalną potrzebę realizacji zadań do końca, stąd uzyskanie świadomości, że model obejmuje cztery fazy zmusza ją niejako do podjęcia zadania dokończenia procesu, a to pozwala jej Dziecku skorzystać z tej okazji i faktycznie przeżyć przyjemność.

Problemy z realizacją swoich planów i frustracja z tym związana są częstymi tematami poruszanymi na sesjach terapeutycznych i coachingowych. Jeśli zatem klient ma trudność w osiąganiu swoich celów lub satysfakcją z ich realizacji, warto przyjrzeć się temu jak wygląda mechanizm i na którym etapie pętli sukcesu pojawia się blokada. Zdiagnozowanie adaptacji (drivera) pozwala terapeucie lub coachowi dopasować interwencję do potrzeb klienta.

Jeśli masz ochotę zagłębić się nieco w temat driverów – poznaj ich szczegółowe opisy w oparciu o wnioski Mavis Klein:
– Driver: Bądź silny – analiza;
– Driver: Bądź doskonały – analiza;
– Driver: Staraj się – analiza;
– Driver: Sprawiaj przyjemność – analiza.
Opis drivera Spiesz się zamieszczę niebawem.

Bibliografia:
Jaoui, G. (1988). Stages for Success. Transactional Analysis Journal, Vol 18(3), Jul 1988, 207-210.