Skrupulatny, perfekcyjny, niezwykle poukładany. Bywa irytujący w swoim oskarżaniu innych o zbyt niskie standardy, jednak zazwyczaj podziwiamy go za niezwykłe zorganizowanie i zarządzanie swoją karierą oraz otoczeniem. Tak najczęściej widzimy człowieka, którego dominującym driverem jest Bądź doskonały. Co jednak kryje się głębiej?

Mavis Klein, psychoterapeutka i analityk transakcyjny w swoich książkach dokonuje dogłębnej analizy driverów, omawiając je począwszy od przyczyn wczesnodziecięcych, przez cel, przejawy, zasoby i koszty, aż po manifestację w wersji ekstremalnej (patologicznej). Wpis ten w całości poświęcam omówieniu drivera Bądź doskonały w oparciu o jej wnioski.

Osoby preferujące skrótową formę prezentacji wniosków zapraszam do zerknięcia na tabelkę zamieszczoną pod koniec wpisu.

Opis zachowania

Driver Bądź doskonały stanowi obronę przed strachem przed śmiercią. Uchronić przed nią ma ustrukturyzowany styl życia. Może się to wiązać z silną religijnością, ale nie musi. Nawet jeśli osoba posiadająca ten driver nie jest wierząca (w rozumieniu: nie wyznaje żadnej religii) prowadzi w pewnym sensie religijny styl życia: jej zasady są dla niej religią. Osoby te tworzą charakterystyczny dla siebie porządek i rygorystyczne zasady, które same sobie narzucają. Trzyma to w ryzach ich (najczęściej nieuświadomiony) strach przed śmiercią oraz nadaje znaczenia ich życiu.

Osoba, która posiada dominujący driver Bądź doskonały jest nietolerancyjna, ale sprawiedliwa – trzyma się sztywno wyznawanych wartości. Może jednak przy tym manipulować argumentami tak, aby obronić swoją zasadę – nie dla własnej korzyści, ale ze względu na głębokie przekonanie o swojej racji. Często czepia się i moralizuje. Jest skrupulatna i pedantyczna, a w jej zachowaniu brakuje spontaniczności i radości. Dobre / właściwe lub niedobre / nieodpowiednie – to jej pierwsza myśl przy kontakcie z nową osobą, teorią, rzeczą. Oceniająco podchodzi do rzeczywistości i weryfikuje czy poznawane osoby, koncepcje, nowe rzeczy pasują do jej systemu wartości i zasad. Poszukuje porządku oraz absolutnej pewności, za co płaci cenę ograniczonej kreatywności, która jest związana z akceptacją ryzyka popełnienia błędów. Woli zrobić wszystko sama niż przyjmować pomoc, ponieważ wtedy ma pewność, że będzie to zrobione odpowiednio dobrze. W rzeczywistości nie jest jednak zadowolona z efektów swojej pracy, ponieważ ma względem siebie zbyt wygórowane oczekiwania. Szuka potwierdzenia dla założenia, że nie jest dość dobra. W wariancie religijnym może uważać, że jest bezwartościowym grzesznikiem. Z tego powodu często czuje się winna lub zaniepokojona. Za najwyższą wartość uważa stabilność i pewność.

Driver Bądź doskonały cechuje ludzi inteligentnych. Sztywne trzymanie się ustanowionych przez siebie rytuałów i rozbudowana argumentacja, w tym sofizmaty, wymagają sprawności intelektualnej. Osoba ta często posiada nadmierne kwalifikacje, jest postrzegana jako bardzo profesjonalna przez otoczenie. Nie lubi gdy się jej przerywa. Kiedy mówi często wylicza i punktuje używając przy tym palców lub całej ręki do gestykulacji. W stosunku do innych bywa nadmiernie autorytarna. Trudno jej zrozumieć, że inni ludzie nie dążą, a często nawet nie chcą dążyć, do standardów wykonania jakiejś pracy, które uznaje za odpowiednie. Jej oczekiwania często zderzają się z rzeczywistością, szczególnie jeśli pracuje z ludźmi lub nimi zarządza, przez co bywa sfrustrowana. Inni natomiast bywają zmęczeni jej uwagami, zdarza się, że jej przez to nie znoszą. Nie jest złośliwa i potrafi być wspaniałomyślna dla ludzi, których uznaje za wartościowych. Jeśli jednak oceni kogoś jako bezużytecznego czy nadmiernie frywolnego będzie względem tej osoby małostkowa i oszczędna w wyrażaniu pozytywnych emocji.

Zysk

Ma jasną wizję tego, jak chce żyć. Cechuje ją moralność oraz wysokie standardy osobiste. Jest świetnym organizatorem. Jest bardzo odpowiedzialna i można na niej polegać. Jeśli zlecisz jej określoną pracę do wykonania możesz być pewny, że wszystko zostanie zrobione z najwyższą starannością i jeszcze otrzymasz raport podsumowujący ze wskazaniem dalszych rekomendacji. Ma też duży potencjał intelektualny. Jeśli ukierunkuje go wraz ze swoim perfekcjonizmem i zdolnościami organizacyjnymi na ważne rzeczy, bez rozdrabniania na wszystkie kwestie życia, ma wielkie szanse osiągnąć w nich sukces.

Koszt

Nadmiernie koncentruje się na detalach oraz perfekcjonizmie w każdym aspekcie życia. W praktyce traci czas na rzeczy mało ważne i bywa w tym męcząca dla otoczenia. Może być postrzegana jako autorytarna, czepiająca się i moralizująca. Bywa utrapieniem dla współpracowników, zwłaszcza jako przełożony wytykający najmniejsze błędy. Często się zamartwia, co może prowadzić do zachowań depresyjnych. W skrajnym nasileniu cech drivera może przejawiać tendencję do zachowań obsesyjno-kompulsywnych, a także alkoholizmu i anoreksji. Ekstremalnym przypadkiem patologii jest psychotyczna depresja, kiedy to zasady, które sobie narzuca nie pozwalają na żadne spontaniczne zachowanie.

Geneza

Driver cechuje dzieci wychowywane w domach, w których w dzieciństwie była zbyt duża i/lub zbyt sztywna struktura. Bardzo często jest to związane z silną religijnością obojga lub jednego z rodziców, szczególnie jeśli praktykowana religia była restrykcyjna. Typ zachowania spójny z driverem przejawia się często u dzieci w wieku od 6 do 12 lat, w którym stają się one świadome okropności śmierci. Często przejawiają w tym okresie zachowania rytualne, sekretnie wierząc, że umrą (lub coś złego się wydarzy), jeśli nie będą się zachowywać w określony sposób. Pewnym przejawem mogą być takie zachowania, jak np. chodzenie po chodniku tak, aby nie nadepnąć na linie łączące płytki lub tylko tak, aby nadepnąć na linie, a nie na pojedynczą płytkę. Rytuały pomagają opanować strach i nadają znaczenie. U osoby z driverem Bądź doskonały zostają one przyjęte jako sposób na życie.

W związku: mężczyzna

W związku jest niezaprzeczalnie szefem. Jest bardzo odpowiedzialny. Oczekuje jednak, że jego standardy i precyzja wykonania będą utrzymywane we wszystkich kwestiach, które uważa za ważne. Jest bardzo oskarżycielski wobec niższych standardów innych osób, uważając że wynikają one z braku kręgosłupa moralnego. Tak długo, jak uważa swoją partnerkę za wartościową, kocha ją z pasją. Jeśli jednak uzna, że nie spełnia ona już jego oczekiwań i rozczaruje się nią, zacznie ją darzyć nienawiścią, a także będzie wyrzucał sobie błąd związania się z niewłaściwą osobą. W związku to on zarządza finansami i opiekuje się swoją „małą kobietką”. Jeśli natężenie drivera jest umiarkowane jest wspaniałym partnerem, przy którym kobieta może się czuć bardzo bezpieczna i otoczona opieką. Jeśli natężenie drivera jest bardzo wysokie jest jednak okropnym partnerem, a kobieta którą zarówno kocha, jak i nienawidzi, będzie bardzo poobijana emocjonalne w tym związku.

W związku: kobieta

Skoncentrowana na stworzeniu idealnego domu, ciężko pracuje, aby to osiągnąć. Poszukuje partnera, który wyznaje dokładnie te same wartości i standardy, co ona. Często jest to niemożliwe i decyduje się na „zwykłego śmiertelnika”, który jest w stanie sprostać jej wymaganiom i stosować się do określonych przez nią zasad. Troszczy się o domowników, którzy korzystają z jej odpowiedzialnej postawy względem obowiązków oraz dbałości o szczegóły. Jest zdolna do prawdziwej pasji (także w kwestii seksualności) i sekretnie (lub jawnie) marzy o byciu seksualnie zdominowaną przez partnera, którego kocha. Jeśli jednak miłość umrze lub w związku nie układa się między nią a partnerem staje się niezwykle zimna.

W roli rodzica

Rodzice o driverze Bądź doskonały oczekują od dzieci należnego im szacunku i uzyskują go. W zamian troszczą się o ich rozwój fizyczny i moralny z ogromnym oddaniem. Wszystko, czego potrzebują dzieci, będzie zawsze przygotowane z odpowiednim wyprzedzeniem. Mogą jednak poważnie zawieść swoje dzieci w okresie dojrzewania, ponieważ nie tolerują obniżenia standardów moralnych. Nastolatkowie bywają często niegrzeczni, nieposłuszni i buntowniczy, co jest związane z okresem dorastania. W tym okresie rodzice mogą być szczerze znienawidzeni przez swoje dzieci. Aby uzyskać nie tylko szacunek, ale także miłość swoich dzieci, rodzice muszą nauczyć się przyznawać przed sobą oraz przed swoimi dziećmi, że oni także mają słabości.

Podejście: jak dotrzeć

Chcąc zbudować relację z osobą o tym driverze warto zapewniać ją, że nie ma się czym martwić, jeśli nadmiernie koncentruje się na rzeczach mało ważnych. Kiedy coś nie układa się po jej myśli warto zapewniać ją, że to nie jej wina, ponieważ ma tendencję do (jawnego lub nieuświadomionego) brania odpowiedzialności za zły obrót sytuacji na siebie. Warto także wywiązywać się ze zobowiązań, także tych drobnych, jak np. punktualne przybycie na umówione spotkanie. Aby nieco poluzować jej perfekcjonizmowi warto droczyć się z nią przyjaźnie, zwracając uwagę na jej nadmierną koncentrację na szczegółach („Moja droga, może przyniosę Ci linijkę, abyś ustawiła te kubki w szafce w idealnie równej odległości?”). Słuchaj i staraj się zrozumieć jej obawy, nie pomniejszaj ich ani nie bagatelizuj. Pomagaj jej przezwyciężyć jej niepokój.

Będąc w związku z osobą o tym driverze wnieś sporą dozę pewności siebie z Rodzica jeśli widzisz, że posuwa się za daleko w swoim zachowaniu i sabotuje własny wysiłek. Pamiętaj, że chociaż potrafi ona logicznie i moralnie uzasadnić swoje stanowisko (a co za tym idzie sztywność poznawczą i nietolerancję), trzeba delikatnie, ale stanowczo oraz łagodnie, ale twardo skonfrontować ją z jej przekonaniami. Wyrażaj swoje odmienne wartości i oczekiwania w przejrzysty sposób i z pewnością w głosie. Podawaj przykłady na to, że pewien stopień podejmowania ryzyka jest niezbędny do kreatywnych osiągnięć. Pokazuj, że życzliwość jest większą cnotą niż praworządność, szczególnie jeśli ludzie nienawidzą jej sztywnego myślenia i dogmatyzmu. Jeśli odjąć od jej zachowania tę sztywność, dogmatyzm i nadmierne trzymanie się zasad (często sztuczne i na pokaz), będzie to mądra i dobra osoba.

Możliwość zmiany

Osoba z dominującym driverem Bądź doskonały powinna nauczyć się zauważać i tolerować prawo innych ludzi do odmiennych (często niższych) standardów wykonania określonych rzeczy. Nie wszyscy muszą jednakowo przejmować się detalami. Ważne także, aby uznała prawo innych osób do zachowywania się w zgodzie z ich wartościami, oraz aby doceniła różnorodność płynącą z odmiennych postaw.

Skorzysta, jeśli nauczy się odpuszczać. Nie wszystko w życiu ma jednakową ważność i nie wszystko musi być wykonane z najwyższą jakością. Jeśli określi sprawy ważne dla siebie i skoncentruje na nich energię, a zrezygnuje z nadmiernej dbałości o rzeczy w rzeczywistości mało istotne, osiągnie sukces w naprawdę ważnych dziedzinach i wprowadzi więcej swobody do tych, które nie wymagają aż tyle uwagi.

Warto, aby wyjaśniała swoje oczekiwania względem innych w spokojny, żartobliwy sposób, jako swoje dziwactwa. Inni często nie zdają sobie sprawy z tego, że detale mogą być dla niej tak ważne. Nie mają też potrzeby realizacji jakiegoś zadania na tak wysokim poziomie. Dla niej jednak jest to ważne i zakomunikowanie tego, w sposób łagodny i nieoceniający, często wystarczy, aby inni zaczęli zwracać uwagę na te ważne dla niej aspekty.

Niezmiernie ważne jest, aby zrobiła przestrzeń na swoje Dziecko wolne: spontaniczne zachowania i odrobinę ryzyka bez planowania co musi być zrobione danego dnia i tworzenia listy rzeczy do zrobienia, a nawet listy list do zrobienia.

Podsumowanie informacji o driverze Bądź doskonały (za Mavis Klein):

Osobiście zastanawiam się czy w niektórych aspektach Mavis Klein nie wyciąga zbyt daleko idących wniosków. Tworzy jednak spójny opis stylu funkcjonowania i jego przyczyn. Osoby zainteresowane pogłębieniem tego tematu odsyłam do jej publikacji.

Jeśli zainteresował Cię ten wpis, zerknij na opis pozostałych driverów:
– Driver: Bądź silny – analiza;
– Driver: Staraj się – analiza;
– Driver: Sprawiaj przyjemność – analiza.
Opis drivera Spiesz się zamieszczę niebawem.

Zobacz też jak rozpoznać driver w 15 minut oraz czego możesz dowiedzieć się o modelu strukturalnym w oparciu o driver: Stany Ja a drivery – model strukturalny.

Bibliografia:
Klein, M. (2013). Intimate Relationships: Pain and Joy. Winchester / Washington: Psyche Books