Zdystansowany, niezależny, niedostępny i niezawodny. Niechętnie przyjmuje pomoc i z jeszcze większą trudnością o nią prosi. Lubi dawać sobie radę we własnym zakresie. Zachowuje dystans względem ludzi i z trudnością dopuszcza ich do siebie bliżej. Tak najczęściej widzimy człowieka, którego dominującym driverem jest Bądź silny. Co jednak kryje się głębiej?

Mavis Klein, psychoterapeutka i analityk transakcyjny w swoich książkach dokonuje dogłębnej analizy driverów, omawiając je począwszy od przyczyn wczesnodziecięcych, przez cel, przejawy, zasoby i koszty, aż po manifestację w wersji ekstremalnej (patologicznej). Wpis ten w całości poświęcam omówieniu drivera Bądź silny w oparciu o jej wnioski.

Osoby preferujące skrótową formę prezentacji wniosków zapraszam do zerknięcia na tabelkę zamieszczoną pod koniec wpisu.

Opis zachowania

Driver Bądź silny jest obroną przed strachem przed odrzuceniem. Osoba, którą cechuje unika odrzucenia przez stronienie w ogóle od wchodzenia w bliskie relacje. Stara się w jak największym zakresie radzić sobie samodzielnie. Mówi o uczuciach, ale ich nie okazuje. Szczególnie dotyczy to wyrażania smutku czy słabości przy innych. Ludzi, którzy wprost okazują swoje emocje postrzega jako nudnych lub nierozsądnych. Otoczenie widzi ją jako niezawodną, godną zaufania i zdolną do poradzenia sobie w trudnych sytuacjach. Zdystansowanie i samodzielność są jednak tylko maską, której przywdzianie chroni ją przed tworzeniem intymnych relacji z innymi, co zapobiega odrzuceniu za cenę utraty intymności w ogóle. Powtarza sobie kłamstwo, w które chce wierzyć: „Nie potrzebuję nikogo”. Deklaruje, że nie wierzy w miłość, choć w głębi serca (często nieświadomie) bardzo jej pragnie.

Brak podatności na zdanie innych i deklarowany brak potrzeby wsparcia z zewnątrz uważa za swoją mocną stronę. W rzeczywistości jednak głęboko wierzy (choć może to nie być uświadomione), że nie jest warta kochania. Zakłada, że nawiązywanie głębszych relacji i tak skończy się odrzuceniem. Może zdecydować się na związek z osobą bardzo potrzebującą wsparcia lub oczekującą (wręcz żądającą) pełnego oddania, aby nieustannie starać się zasługiwać na miłość w tej relacji. Swoje potrzeby stawia na dalszym planie koncentrując się na zaspokojeniu innych, aby zasłużyć na ich uczucie. Wierzy, że nie jest warta miłości i dlatego nie prosi o głaski oraz odrzuca otrzymywane głaski. Chwalona czy zauważana (głaski pozytywne) poddaje w wątpliwość szczerość intencji. Pojawia się tu pewien paradoks: ponieważ jednocześnie stara się na nie zasłużyć, jak i je odrzuca, pozostaje z wnioskiem, że jest niedoceniona.

Zasoby

Świetna i niezawodna w sytuacjach kryzysowych. Zachowuje spokój i działa skutecznie. Zdyscyplinowana: trzeba wstać o 6:00 na wędrówkę po górach? Nie ma sprawy. Nie tylko wstanie, ale też wszystko wcześniej przygotuje i sprawdzi. Nierzadko na tę wędrówkę wybierze się sama. W końcu (w swojej narracji) nie potrzebuje innych. Nie narzeka, niezależnie od okoliczności. Ciężko pracuje i jest uznawana za dobrego pracownika i kompana, na którym można polegać. Zwykle żyje zdrowo, aby unikać słabości, także w ciele. Niezawodna i chętnie wspierająca innych. Uważna na potrzeby otoczenia, jako że (świadomie lub nie) stara się zasłużyć na docenienie (które jednak i tak odrzuci). Chętnie pomaga potrzebującym i wstawia się za osobami w kłopotach.

Koszt

Największym kosztem, który płaci osoba o tym driverze jest samotność emocjonalna. Nawet jeśli w jej otoczeniu są ludzie – odgradza się od nich murem. W swojej narracji jest samowystarczalna i dumna z tego. Często nie widzi swoich prawdziwych potrzeb, przez co praca nad zmianą może być utrudniona. Boi się odsłonić, stąd rzadko nawiązuje głębokie relacje. Patologiczne natężenie cech związanych z driverem Bądź silny jest powiązane z autyzmem. Jest to ostateczne odrzucenie kontaktu z innymi.

Geneza

Driver cechuje dzieci wychowywane w domach, w których ekspresja emocji jest zblokowana, czasem w bardzo subtelny sposób. Rodzice wówczas powściągliwie okazują uczucia. Raczej nie przytulają i nie całują dzieci, a także mniej lub bardziej wprost zniechęcają je do okazywania tego rodzaju czułości. Często odbywa się to w żartobliwy, subtelny sposób, który jednak odbierany jest przez dziecko jako brak przyzwolenia na tę formę okazywania emocji. Negatywne emocje, szczególnie bolesne, także spotykają się z brakiem akceptacji. Dzieci te uczą się nie zwracać na siebie zbytniej uwagi i regulować swoje emocje we własnym zakresie. W dzieciństwie nie są nigdy beztroskimi, rozbawionymi i rozkapryszonymi dziećmi, nie mają tendencji do dogadzania sobie.

Driver może też być odpowiedzią dziecka na uczucie bycia niepotrzebnym wobec samowystarczalnej, zamkniętej i symbiotycznej relacji pomiędzy rodzicami, niezależnie od tego czy jest ona szczęśliwa czy też nieszczęśliwa. Dziecko wierzy wówczas, że nie posiada cech pozwalających na bycie kochanym. Wycofuje się i decyduje na samotność oraz samowystarczalność.

Typowa jest także sytuacja, w której jeden z rodziców jest narcystyczny i skupiony na swoim wewnętrznym Dziecku, a drugi rodzic koncentruje się na jego żądaniach. Żadne z rodziców nie ma już energii na zwracanie się do Dziecka własnego dziecka. W tej sytuacji często wchodzi ono w rolę Ratownika względem rodzica będącego w roli Ofiary w swoim małżeństwie. Następuje wtedy parentyzacja dziecka (dorosłe dziecko) – dziecko jest w roli Rodzica dla własnego rodzica, opiekując się nim i dając mu wsparcie. Nie ma tu już przestrzeni na jego własne Dziecko.

Przyczyną może być także zbyt szybka konieczność stania się „dorosłym” w efekcie czynników zewnętrznych, np. przebywania w szkole z internatem.

W związku: mężczyzna

Jest dżentelmenem i ma dobre maniery. Zwykle jest także zadbany. Niestety kobieta będąca w relacji z nim mierzy się z brakiem emocjonalnej odpowiedzi z jego strony. Może w związku z tym próbować używać swojej seksualności, aby sprawić, że on jednak straci dla niej kontrolę nad sobą. Jeśli natężenie cech charakterystycznych dla drivera jest silne, często także to się nie udaje, stąd niejednokrotnie zostaje on w końcu zostawiony. Opuszczenie może sprawić, że przyzna, iż cena jaką płaci za dumę z niezależności jest zbyt wysoka i zdecyduje się okazać emocje kobiecie, ale też nie musi. Bardziej typowe jest to, że kobieta na tyle wyraźnie pokaże jak jej zależy, że nie będzie już w stanie zaprzeczać jej uczuciom i zachowa się konsekwentnie i adekwatnie będąc z nią w związku, a także żeniąc się z nią, jednak bez deklaracji emocjonalnych, w szczególności bez wyznań miłości. Kiedy stanie się bardziej pewny jej uczuć może w końcu wyznać miłość, jednak nie zawsze tak się dzieje. Jeśli kobieta będzie podobna do niego w ich związku będzie brakowało intymności i emocji, jednak najprawdopodobniej nie będą świadomi tego braku. Może też wybrać bardzo potrzebującą wsparcia lub zaborczą kobietę starając się zasłużyć na jej miłość. Odpowie to na jego potrzebę starania się i w końcowej fazie doprowadzi do wniosku, że nie jest dla niej dość dobry. Skrajne natężenie cech sprawi, że mężczyzna ten będzie samotny. Dystans jaki stworzy wobec innych będzie bardzo duży, a kobiety w związku z nim będą nieszczęśliwe.

W związku: kobieta

Kobieta przejawiająca ten driver ma nieco łatwiejsze zadanie niż mężczyzna. Może nazwać swoje zachowanie nowoczesnym feminizmem, a mężczyźni (szczególnie pewni siebie) mogą uznać to za interesujące. Szybko jednak okaże się, że obawia się intymności. Mężczyzn, którzy próbują wchodzić z nią w relacje odbiera jako nieszczerych. Nawet kiedy się zakochuje cynicznie zaprzecza autentyczności uczuć partnera. Bardziej niż inne typy jest skłonna do jednorazowych przygód, po których odrzuca mężczyznę, starając się o nim zapomnieć. Zwykle wychodzi za mąż za zależnego, emocjonalnie niedojrzałego mężczyznę, ponieważ zakłada (często nieświadomie), że dojrzały, niezależny mężczyzna i tak by jej nie wybrał. W ten sposób potwierdza, że jest niewarta kochania. Jeśli jej cechy wynikające z drivera są umiarkowane, ze swoją kompetentną niezależnością i emocjonalną powściągliwością może wydawać się atrakcyjna dla pewnych siebie mężczyzn. Jeśli jednak cechy są nasilone, mężczyźni obawiają się jej, a nawet jest dla nich antypatyczna, jako że psychologicznie ich kastruje.

W roli rodzica

Rodzice o tym driverze czerpią przyjemność z rodzicielstwa. Posiadanie własnych dzieci pozwala im uzyskać to, czego sami nie mieli. Chętnie dają i okazują miłość, a w zamian uzyskują bezwarunkową miłość dzieci. Zawodzą jednak w okresie dojrzewania, ponieważ nie pozwalają im (nieświadomie) wyrażać emocjonalnego bólu. Dzieje się tak, ponieważ nie radzą sobie z jakimkolwiek bólem wyrażanym przez dzieci i prezentują postawę „dajemy radę”, wzmacniając taki styl radzenia sobie z problemami (a przy tym nieokazywanie uczuć) u dzieci. W okresie dojrzewania nastolatkowie przeżywają duże wahania emocji, a rodzice o tym driverze nie potrafią adekwatnie odpowiedzieć na ich potrzeby emocjonalne. W odpowiedzi na to dzieci często udają, że są stale zadowolone lub nawet stają się porywcze, aby nie prezentować smutku lub emocjonalnego bólu. Taka postawa rodziców może też prowadzić do wykształcenia się drivera Bądź silny u dzieci. Z drugiej strony rodzice mogą też nauczyć się od dzieci, że można przeżywać ból i wyrażać go. Ratowanie ludzi przez zaprzeczanie istnienia bólu lub negowanie możliwości jego wyrażania jest przecież tak samo samolubne jak zabranianie im wyrażania radości.

Podejście: jak budować relację

Chcąc zbudować relację z osobą o tym driverze warto chwalić ją za jej rozwagę, życzliwość i niezawodność. Należy także spełniać złożone obietnice, nie tylko duże, ale także te drobne, jak np. przyjście na umówioną godzinę. Warto doceniać wysiłek, jaki wkłada w zadowolenie drugiej osoby i odpowiadać adekwatnie, np. rewanżując się czymś miłym. Konieczne jest także zrozumienie, że potrzebuje od czasu do czasu prywatności i chwili tylko dla siebie. Głaski warto dawać w postaci ironii, a nie wprost – doceni je bardziej. Nie należy wymuszać na niej ekspresji smutku lub samotności. Prawdopodobnie zaprzeczy i jeszcze bardziej zamknie się w sobie odmawiając wejścia w intymną relacje, co może zaprzepaścić osiągnięte dotychczas efekty. Nie warto także krzyczeć ani zachowywać się histerycznie – wobec takich zachowań przyjmie milczącą, obojętną postawę, może być także nieczuła.

W związku potrzebuje otrzymywać wyrazy oddania, jednak raczej w zachowaniach niż w słowach. Warto jednak cierpliwie szukać adekwatnych słów dotyczących uczuć, które będą przyjmowane. Osoba o tym driverze bardzo pragnie mieć pewność, że jest kochana i potrzebna, oraz że partner czuje się kochany i szczęśliwy w relacji z nią. Kiedy będzie miała taką pewność może odważyć się odsłonić i zaryzykować wejście w intymną relację.

Możliwość zmiany

Aby czerpać z korzyści i minimalizować koszty, które daje driver, osoba którą cechuje musi odważyć się wchodzić w relacje z innymi i doświadczać zarówno bycia odrzucanym, jak i akceptowanym, co jest naturalnym procesem w budowaniu relacji z innymi ludźmi. Ważne jest też, aby zrozumiała, że także ma potrzeby i prawo do ich realizacji. Nie jest mniej ważna od innych. Pierwszym krokiem będzie uświadomienie sobie i nazwanie potrzeb, co u osób o tym driverze może sprawić trudność. Konieczne jest wzmacnianie Dziecka wolnego i odpowiedź na jego potrzeby. To także może początkowo nie być łatwe, ponieważ osoba o driverze Bądź silny od wczesnodziecięcych lat uczy się ignorować potrzeby swojego Dziecka.

Podsumowanie informacji o driverze Bądź silny (za Mavis Klein):

Osobiście zastanawiam się czy w niektórych aspektach Mavis Klein nie wyciąga zbyt daleko idących wniosków. Tworzy jednak spójny opis stylu funkcjonowania i jego przyczyn. Osoby zainteresowane pogłębieniem tego tematu odsyłam do jej publikacji.

Jeśli zainteresował Cię ten wpis, zerknij na opis pozostałych driverów:
– Driver: Bądź doskonały – analiza;
– Driver: Staraj się – analiza;
– Driver: Sprawiaj przyjemność – analiza.
Opis drivera Spiesz się zamieszczę niebawem.

Zobacz też jak rozpoznać driver w 15 minut oraz czego możesz dowiedzieć się o modelu strukturalnym w oparciu o driver: Stany Ja a drivery – model strukturalny.

Bibliografia:
Klein, M. (2013). Intimate Relationships: Pain and Joy. Winchester / Washington: Psyche Books