Skala pozycji życiowej to narzędzie, które pozwala sprawdzić w jakiej pozycji życiowej jesteśmy. Samo narzędzie wymaga jeszcze dopracowania, jednak stanowi ciekawy punkt wyjścia do autorefleksji lub pracy nad rozwijaniem pozycji „ja jestem OK – ty jesteś OK”. Skalę znajdziecie na końcu wpisu – zamieszczoną w treści, a także do pobrania jako pdf.

Ja jestem OK – Ty jesteś OK, czyli o pozycjach życiowych

Pozycja życiowa to psychologiczna postawa względem siebie i innych, którą kształtujemy już w dzieciństwie. Wywodzi się z podstawowych przekonań rozwijanych we wczesnych latach naszego życia (a zdaniem niektórych analityków transakcyjnych – w pierwszych miesiącach życia) i używana jest do uzasadnienia naszych decyzji i zachowań. Można zaobserwować pozycję życiową analizując nasze generalne stwierdzenia odnośnie siebie (np. Jestem sympatyczny/a, Jestem głupi/a, Jestem najlepszy/a, itp.) oraz innych (np. Ludzie są generalnie w porządku, Ludziom nie można ufać, Ten świat jest brutalny – każdy walczy o swoje, itp.). Sprowadzają się one do decyzji: „ja jestem OK” lub „ja nie jestem OK” oraz „ty jesteś OK” lub „ty nie jesteś OK”. Decydujemy zatem jak postrzegamy siebie oraz innych: OK czy nie OK. Pozwala to na uzyskanie czterech możliwych kombinacji:

Ja jestem OK – Ty jesteś OK: pozycja ta nazywana skrótowo „OK-OK” jest uważana za zdrową pozycję życiową, która pozwala uznawać zasoby swoje i innych oraz utrzymywać generalnie pozytywne spojrzenie na świat. Jest powiązana z pojęciem asertywności, dotyczy uznawania praw zarówno swoich, jak i innych ludzi do wyrażania siebie i działania zgodnie ze swoimi potrzebami, we wzajemnym szacunku, bez uległości i agresji względem innych. Charakteryzuje się gotowością do współdziałania z innymi.

Ja nie jestem OK – Ty jesteś OK: pozycja depresyjna, w której nie uznajemy swoich zasobów i zdolności do adekwatnego działania i zaspokojenia swoich potrzeb, podczas gdy innych postrzegamy jako posiadających zasoby i zdolność do działania. Osoba z tą pozycją czuje się gorsza od innych i na nieświadomym poziomie dokonuje wyborów, które prowadzą do przykrych odczuć potwierdzających swoją domniemaną niską wartość. Może się to przejawiać brakiem wiary we własne możliwości i zdolności oraz przekonaniem, że to inni wiedzą lepiej, co należy zrobić w danej sytuacji.

Ja jestem OK – Ty nie jesteś OK: pozycja paranoidalna, w której nie uznajemy zasobów i zdolności do adekwatnego działania u innych, podczas gdy widzimy takie możliwości u siebie. Osoba z tą pozycją czuje się lepsza od innych i stara się, aby tak było w różnych sytuacjach. Przyjmuje pozycję obronną i może być postrzegana jako agresywna, niewrażliwa, apodyktyczna. Pozycja ta może też przyjąć subtelniejszą formę – ratownictwa. Osoba „niosąca pomoc” działa zakładając, że wie lepiej jak komuś pomóc, a zatem przypisuje sobie zdolność do adekwatnego myślenia i działania („ja jestem OK”), odbierając ją innym („ty nie jesteś OK”). Pozycja ta często służy przykryciu leżącej znacznie głębiej pozycji „Ja nie jestem OK – Ty jesteś OK”, stanowiąc niejako obronę przed przyznaniem się przed sobą do postrzegania siebie jako „nie OK”.

Ja nie jestem OK – Ty nie jesteś OK: impas, pozycja w której nie dostrzegamy zasobów ani możliwości adekwatnego działania ani w sobie, ani w innych. Osoba z tą pozycją jest przekonana, że świat i ludzie są do niczego, podobnie zresztą jak ona sama. Charakteryzuje ją bezradność.

Nasz skrypt (nieuświadomiony scenariusz na życie) zbudowany jest w oparciu o naszą pozycję życiową, a zatem jedna z nich jest dla nas najbardziej charakterystyczna. Z tego względu Fredrick Boholst analizując kwestię pozycji życiowych stworzył w ramach swojej pracy doktorskiej skalę pozycji życiowej, którą opisał i opublikował na łamach Transactional Analysis Journal, czołowego biuletynu naukowego dotyczącego Analizy Transakcyjnej. Założeniem autora było stworzenie narzędzia, które pozwoli oszacować, która z powyższych czterech pozycji życiowych jest nam najbliższa. Autor wyraził zgodę na bezpłatne używanie skali zaznaczając jednak, że zachęca użytkowników do dalszych badań i ustanowienia norm adekwatnych dla danej kultury i otoczenia.

Skala może stanowić ciekawy materiał do dalszej autorefleksji, jednak nie jest narzędziem, w którego wynik powinniśmy bezgranicznie wierzyć. Po pierwsze, ponieważ normy wymagają dalszych badań. Po drugie, ponieważ nasza pozycja życiowa zmienia się, niejednokrotnie nawet z minuty na minutę w trakcie jednego dnia. Warto jednak zastanowić się w jakiej pozycji życiowej jesteśmy najczęściej i w tym właśnie może nam pomóc prezentowana skala. Od strony praktycznej ważniejsze jest dla mnie jednak zrozumienie kiedy tracimy pozycję OK-OK i jak to się dzieje. Będzie o tym kolejny wpis 🙂

Jeśli masz ochotę poczytać nieco więcej o pozycjach życiowych zapraszam także do zerknięcia na mój artykuł na opsychologii.pl: „Jaka jest Twoja pozycja życiowa?” (a także do zerkania na inne wpisy na tym świetnym portalu!).

To tyle tytułem wstępu. Skalę prezentuję poniżej. Można ją także pobrać w wersji pdf: SKALA POZYCJI ŻYCIOWEJ (pdf).

Uwaga: Jeśli czytasz wpis na komórce to poniższe tabele będą dla Ciebie nieczytelne – pobierz plik pdf żeby zobaczyć skalę.

SKALA POZYCJI ŻYCIOWEJ

W każdej z tabel zaznacz przy każdym stwierdzeniu jak często możesz je do siebie odnieść. Następnie zlicz ilość powtórzeń w każdej kolumnie i pomnóż wynik przez wskazaną cyfrę. Zlicz sumę z tabeli.

Nanieś sumy z poszczególnych tabel na poniższe zestawienie:

I jak Wasz wynik? Potwierdza się z Waszą wiedzą o sobie? Mój tak.

Bibliografia:
Boholst, F. (2002). A Life Position Scale. Transactional Analysis Journal, Vol 32 (1), Jan 2002, 28-32.
Stewart, I.; Joines, V. (2016). Analiza Transakcyjna dzisiaj. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.